Huệ và Họa (5) - Tương đối

Khi hệ thống được xây dựng quanh yếu tố trung tâm được giải phóng thì mối liên hệ giữa các cá thể là sự so sánh tương đối giữa chúng. Có sáng là bởi tối, có tối là bởi sáng. Bức tranh sẽ không còn mục đích, ý tưởng chủ đạo, yếu tố nội bật. Điều đó không phải tất cả làng nhàng như nhau mà là tất cả chỉ là tương đối. Nếu như trong cấu trúc trung tâm giá trị của các cá thể gắn với những giá trị quy ước thì sau khi giải toả sẽ không còn giá trị quy ước, mà chỉ là giá trị so sánh.

Phần lớn mọi người cho rằng mỗi màu sắc hay hình thể đều có tự tính của nó, ví dụ như màu đỏ mạnh mẽ, màu lam yên bình, hình tròn năng động, hình vuông tĩnh tại... Quan điểm đó là nhầm lẫn cứng nhắc. Mọi thứ đều không có tự tính; màu sắc, hình thể, sáng tối trong một bức tranh đều do sự so sánh tương đối với nhau mà tạm thời có một tính chất nào đó. Ý nghĩa của bức tranh được tạo thành nhờ sự ảnh hưởng tương đối giữa các thành tố. Ví dụ một hình tròn được đặt cạnh những đường cong có tính chất khác với khi nó được đặt cạnh những đường thẳng, một cây tùng được vẽ trên đỉnh núi lạnh lẽo trường cửu khác với khi nó được vẽ trong thung lũng êm đềm khói bếp. Mặt khác, những ý nghĩa của các thành tố trong tranh còn phụ thuộc vào giá trị biểu tượng của chúng trong không gian ngôn ngữ của chúng. Ví dụ người Á Đông nhìn màu vàng thiên về tính chất quyền quý trong khi đó nhiều dân tộc ở phương Tây lại thiên về tính chất bại hoại, nhút nhát.

Mọi thứ đều có giá trị tương đối, và mỗi khái niệm chỉ có thể xác định giá trị tạm thời nào đó thông qua so sánh với những cái khác; toàn bộ khái niệm ngôn ngữ (tất nhiên trong đó có cả màu sắc, hình thể, ánh sáng…) nằm trong pháp vô thường. Vì thế khi họa sĩ nắm được yếu chỉ này, anh ta không còn bị gò bó theo một khuôn mẫu nào nữa. Những lời giáo huấn của thầy dạy, những kỹ thuật vẽ của các danh dọa, những xu hướng thời thượng và chính cả những kiến giải của bản thân… tất cả là tạm thời và có thể bị lật đổ bất cứ lúc nào.

Ăn đêm - Một Danna