Hana

Hana(花, hoa) là cái tinh hoa của nghệ thuật tuồng nô (Noh) mà các nghệ sĩ phải đạt tới. Trong đoạn 6 của tác phẩm lí luận kinh điển Fuushikaden (khoảng năm 1400) của nhà soạn kịch danh tiếng Zeami có đoạn:

“Về diễn xuất thì có người đạt được kỹ thuật cao nhưng có khi không hiểu gì về tinh thần của Noh, ngược lại, có người không nắm kỹ thuật cho lắm nhưng lại cảm nhận rất tốt về Noh. Khi diễn trước công chúng, người có kỹ thuật cao mà diễn không đạt là vì thiếu cảm nhận về Noh. Vì thế, kẻ mới vào nghề mà đứng trước khán giả lại trổ được cái tinh hoa mà người diễn chuyên nghiệp không có.”

Kinh nghiệm của Zeami cho chúng ta biết rằng cái tinh thần của tuồng nô (và nghệ thuật nói chung) không phải là những qui tắc kĩ thuật biểu diễn với các động tác múa và cách nhả âm giọng mà nó nằm ở cái đam mê hưng phấn của kẻ mới vào nghề. Khi đó kẻ mới vào nghề chưa bị các thói quen diễn xuất hay chính là cái quyền lực của khái niệm ngôn từ chi phối, họ hành động tự do sáng tạo theo cảm nhận tự nhiên về vở diễn. Cái lần đầu kì diệu. Điều này làm chúng ta cảm tưởng tới vẻ đẹp bất tử của mối tình đầu say mê non dại. 

Trong hội họa Trung Hoa cũng có đề cập tới vẻ đẹp hoang sơ của người mới vào nghề, nhưng cuối cùng họ cầu toàn để dẫn đến sự tôn sùng nước đôi là vừa đạt sự tinh xảo, vừa đạt cái ngu ngơ. Còn nhà lí luận Nhật Bản Zeami thì khẳng định rằng: sự chuyên nghiệp cũng tốt đấy, nhưng sức sống của kẻ mới vào nghề còn hay hơn rất nhiều, và nó chỉ tồn tại trong vài lần diễn đầu của người nghệ sĩ.

Một bông tuyết đầu mùa, một cánh hoa anh đào rơi, một mối tình đầu, một cảm xúc bất chợt đến rồi không bao giờ trở lại… Nghệ thuật chính là cái non nớt bất toàn, là cái đam mê dại khờ. Cớ sao phải tiếc nuối! Cớ sao phải cầu toàn! Cái mĩ học của Zeami thật kì diệu, rất mang chất thiền Nhật Bản.